ZEN            TREFWOORD < ZEN>

CITATEN 

BODHIDARMA: De Weg is fundamenteel volmaakt; hij heeft geen vervolmaking nodig.

SENGTSAN 

De volmaakte weg is niet moeilijk 
voor wie geen voorkeuren kent.
Alles wordt volledig en onverbloemd geopenbaard
aan wie vrij van liefde en haat is.
Maar reeds het geringste onderscheid
doet hemel en aarde splijten.
Wie de werkelijkheid recht onder ogen wil zien,
dient het delende denken tot zwijgen te brengen.
De ziekte van de geest
is het uitspelen tegen elkaar van voorkeur en afkeur.
Het niet begrijpen van de diepe betekenis der dingen
leidt tot een zinloos verstoren van de vrede.
De weg is ongerept en uitgestrekt als de ruimte,
zonder tekort en zonder overvloed.
Door te kiezen: aanvaarden of verwerpen,
gaat zijn eigenheid en oorspronkelijkheid verloren.
Raak niet verstrikt in de veelheid der dingen,
maar maak van de Leegte evenmin een plek van geborgenheid.
Vind rust in de eenheid van het bestaan
en elk onderscheid verdwijnt als vanzelf.
Wie tracht tot rust te komen
door beweging stil te zetten,
zal onverminderd een bron van rusteloosheid blijven.
Zolang je één deel van de tegendelen kiest,
zal de ervaring van het geheel je nooit ten deel vallen.
Op twee manieren gaat de eenheid door onbegrip verloren:
de werkelijkheid ontkennen
is de waarheid geweld aan doen;
de Leegte roemen
is zich verliezen in een woordenspel.
Elk woord, elke gedachte
doet de werkelijkheid wijken.
Vrij van woorden, vrij van begrippen
is er geen plaats waar wij niet vrij zijn te gaan.
Slechts op de plaats van oorsprong
laat de betekenis zich vinden.
Het denkend dwalen in de veelheid der verschijnselen
spreidt over de bron een dichte duisternis.
Eén moment van innerlijke verlichting
en wij laten de Leegte en de dingen achter ons.
Veranderingen in deze lege wereld
schijnen werkelijk vanwege onwetendheid
Probeer de waarheid niet te zoeken
en houd op met het koesteren van ideeën.
Hecht niet aan enige vorm van dualisme.
Reeds de dunste scheidslijn tussen dit en dat
verstrikt het bewustzijn in een net van complexiteit.
Twee bestaat vanwege één,
maar zoek ook bij dit ene geen zekerheid.
Want de duizend en één dingen
verstoren geenszins de oorspronkelijke onschuld.
Geen onschuld verloren, geen duizend en één dingen,
geen verwarring, geen aanleiding tot bewustzijnsactiviteit.
Het subject komt tot rust, als het object ophoudt te bestaan;
het object houdt op, als het subject tot rust komt.
Het object is slechts object voor het subject,
het subject is slechts subject voor het object.
Hun relatie tot elkaar rust
uiteindelijk in de eenheid van de Leegte.
In de Leegte is geen afzondering mogelijk;
elk ding bevat in zichzelf de duizend en één andere.
Als er geen onderscheid gemaakt wordt tussen hoog en laag
zullen vooroordelen niet langer bestaan.
De volmaakte weg biedt rust en alle ruimte;
hij is noch gemakkelijk, noch moeilijk.
Maar beperkte visies veroorzaken angst en besluiteloosheid.
Hoe groter de haast, hoe trager de voortgang.
Gehechtheid is niet binnen perken te houden
en biedt geen enkele uitweg;
laat de dingen in hun eigen zijn
en er zal geen sprake zijn van ontstaan, noch van vergaan.
Veilig is de weg die volgt de aard der dingen,
kalm, zonder dwang en vrij van weerstand.
Wanneer echter het denken zich verdeelt,
wordt de werkelijkheid de rug toegekeerd.
Het bestaan wordt zwaar, somber en ongezond.
Partijdigheid en eenzijdigheid maken ons leven moe en ziek.
Als je deze weg van volmaaktheid wilt gaan,
wees dan niet afkerig van de zintuiglijke wereld.
Verlichting is de concrete werkelijkheid
zonder vooringenomenheid tegemoettreden.
De wijze doet niets,
terwijl de onwetende zich vastbindt.
Hoewel de Dharma geen gespletenheid kent
hecht de onwetende zich aan afzonderlijke dingen.
Een vrije geest creëert zijn eigen illusoire kluisters
-een grotere contradictie is nauwelijks denkbaar!
Illusie koestert de idee van rust en onrust,
de verlichte echter kent geen lust en geen last.
Alle vormen van tegenstellingen
zijn uitgedacht op basis van onwetendheid.
Zij zijn luchtspiegelingen, zinsbegoochelingen.
Voor het luchtledige hoeft men geen angst te hebben.
Winst en verlies, goed en kwaad,
vergeet deze ideeën, eens voor altijd.
Wie wakker is
valt niet ten prooi aan dromen.
Wanneer het bewustzijn geen verschil verwekt,
de duizend en één dingen verschijnen zoals zij zijn:
één enkele essentie.
Wie het mysterie van deze unieke identiteit kent,
is bevrijd van alle verwarring.
Wie gelijkmoedig de eenheid in zijn veelheid schouwt,
en de veelheid in zijn eenheid,
keert terug tot de oorspronkelijke plaats
waar hij of zij van oudsher gewoond heeft.
Vraag niet naar het waarom van de dingen,
want hun zijn straalt zonder schaduw van vergelijking.
Ziet dat de beweging stilstaat
en dat wat stilstaat in beweging is,
en de idee van rust en beweging verdwijnt.
Wanneer het onderscheid zijn geldigheid verliest,
blijkt ook de eenheid niet te bestaan.
De uiteindelijke bestaansgrond van de dingen
is boven elke maat en regel verheven.
Wanneer het bewustzijn zich één weet met de weg,
komen alle egocentrische strevingen tot rust.
Twijfel en besluiteloosheid verdwijnen.
Een groot vertrouwen groeit.
Niets steunt op ons, en wij steunen op niets.
Alles is leeg, lucide, zichzelf verlichtend,
zonder inspanning, zonder verspilling van energie.
Het denken kan dit niet bedenken.
De verbeelding kan dit niet verzinnen.
In deze wereld van zo-zijn
geen zelf, geen anderen;
bij absolute gelijkheid
geldt slechts het simpele woord: 'niet-twee'.
In dit 'niet-twee' komt alles tezamen.
Al wat is, is welkom en wordt omhelsd.
Zo zien de wijzen de wereld,
waar zij ook wonen.
Verlichting vervluchtigt niet met het verstrijken van tijd
en laat zich niet beperken tot ruimtelijke grenzen.
Eén ogenblik is als tienduizend jaren.
Het eindeloze universum is aanwezig, noch afwezig,
maar toont zich altijd en direct bij elke oogopslag.
Het oneindig kleine is groot als het oneindig grote,
het oneindig grote is klein als het oneindig kleine,
want klein en groot zijn niet waarneembaar.
Zijn is niet-zijn,
niet-zijn is zijn.
Zonder dit inzicht
is het bestaan een onhoudbare situatie.
Eén is alles,
alles is één.
Het ene en het al bewegen zich vrij door elkaar
en vermengen zich zonder onderscheid.
Wie in deze werkelijkheid leeft,
hoeft zich geen zorgen te maken over eigen onvolmaaktheid.
Leven in dit vertrouwen is een weg van onverdeeld bewustzijn.
Onverdeeld bewustzijn is de grond
voor het vertrouwen in dit bestaan.
Verder zwijgt hier elke taal,
want er is
geen verleden,
geen toekomst,
geen heden.

TREFWOORD < ZEN>