GESCHIEDENIS VAN DE FILOSOFIE   

  PARMENIDES: HET ZIJN  

In zijn, slechts in fragmenten bewaart gebleven leerdicht, worden waarheid en weten aan de ene kant, schijn en voorstelling aan de andere kant tegenover elkaar gesteld.

Werkelijk weten verkrijgt men slechts langs de weg van de rede.

Deze echter leert dat alleen een Zijn, geen Niet-zijn kan gedacht worden.

'Kom dan, ik ga u verkondigen - luister en neem het ter harte - welke wegen tot vorsing alleen voor het denken zich openen,

d'een dat het zekerlijk IS, en ondenkbaar dat het niet Zijn zou:

dat is de weg van klare overtuiging, de Waarheid verzelt haar,

d'andere dat het niet IS, ja dat het noodwendig niet Zijn moet:

Dat is een kwalijk begaanbaar pad, voor de geest niet te volgen;

want wat niet is, dat kunt gij noch kennen - het is onuitvoerbaar - noch handelen - noch beduiden.'

Het Zijnde moet daarbij ruimtelijk gedacht worden: geloochend wordt dus de mogelijkheid van een ledige ruimte.

Beweging evenwel vooronderstelt steeds een Niet-Zijnde - want, zal een lichaam zich naar een bepaalde plaats bewegen, dan moet daar eerst een ledige ruimte, een niets dus, geweest zijn.

Hetzelfde geldt, indien men ontwikkeling en worden als werkelijkheid aanvaardt - want dat wat 'worden' gaat, 'is' tevoren nog niet.

Hieruit trekt Parmenides de koene gevolgtrekking dat in werkelijkheid er noch worden, noch beweging kan bestaan en dat het enig denkbare is een onveranderlijk durend Zijn.

Maar indien het Zijnde alles vervult, kan er ook geen tegenover het Zijnde staand denken zijn.

Integendeel: 'denken en Zijn toch is een en hetzelfde'.

De zintuigen, die ons een wereld van gestadig worden en verworden voortoveren, zijn bedrieglijk; zij zijn de bron van alle dwaling.

🌟 Kernpunten van Parmenides' filosofie

• Tegenstelling tussen waarheid en schijn Parmenides maakt een scherp onderscheid tussen:

  • Waarheid en weten (verkregen via rede)

  • Schijn en voorstelling (afkomstig van zintuigen)

• Alleen het Zijn is denkbaar Volgens Parmenides:

  • Alleen dat wat is, kan gedacht en gekend worden.

  • Het Niet-zijnde is ondenkbaar, onkenbaar en onuitvoerbaar.

• Geen leegte, geen beweging, geen worden

  • Lege ruimte impliceert een “niets”, wat volgens hem niet kan bestaan.

  • Beweging vereist een leegte, dus ook dat wordt ontkend.

  • Worden (verandering) betekent dat iets eerst niet was, dus ook dat is onmogelijk.

• Het Zijn is één, onveranderlijk en eeuwig

  • Er bestaat slechts één werkelijkheid: een onveranderlijk, volmaakt Zijn.

  • Alles wat wij ervaren als verandering is illusie.

• Denken en Zijn zijn hetzelfde

  • Denken is niet gescheiden van het Zijn; ze zijn één en hetzelfde.

  • Zintuigen misleiden ons en zijn de bron van dwaling.