KRISHNAMURTI: EEN DRUPPEL ZEN IN IEDERS BEKER 

  HET DENKENDE OOG  

Het argeloze oog bestaat niet.

Het oog is altijd oud als het zijn werk begint.

Niet alleen hoe, maar ook wat het ziet wordt bepaald door behoefte en vooroordeel.

Het selecteert, verwerpt, organiseert, analyseert, construeert.

Het neemt en maakt veeleer dan dat het weerspiegelt...

Niets wordt zonder meer, naakt gezien.

Deze passage gaat de kwestie van dat wat 'neemt en maakt' uit de weg.

Wat het ook is, het is volgens Goodman niet in staat zonder meer te weerspiegelen wat het voor zich heeft.

De boeddhistische en taoïstische tradities daarentegen spreken vaak over het ware zelf als een spiegel die dat wat is reflecteert en ten diepste niet beïnvloedbaar is.

Een spiegel accepteert alles en maakt geen onderscheid tussen het ene beeld en het andere.

Hij weerspiegelt bloemen en mest op dezelfde manier.

Zoals Chuang-tzu opmerkt: 'hij neemt niets in bezit, hij weigert niets.

Hij neemt in ontvangst, maar houdt het niet bij zich.

Daarom is hij nooit bevlekt.

Hij heeft geen bepaalde kleur, daardoor weerspiegelt hij alle kleuren'.

We kunnen natuurlijk antwoorden dat we het hebben over de geest en niet over een spiegel.

Als de geest een spiegel is, is die of selectief of gebarsten, zodat hij vertekent wat hij voor zich heeft.

Bankei geeft dit toe: 'bedenk dat alles wat je ziet en hoort weerspiegeld wordt in de Boeddhageest en beïnvloed door dat wat je daarvoor zag en hoorde'.

De Boeddhageest omvat dat wat 'neemt en maakt', gedachten en abstracties vanuit het geheugen.

Maar voor Bankei zijn die illusoir.

Hij vervolgt: 'onnodig te zeggen dat gedachten geen werkelijk bestaande feiten zijn.

Als je ze toestaat op te komen en zichzelf te spiegelen of als een nachtkaars uit te gaan zoals ze geneigd zijn te doen - als je je er niet druk over maakt, dan kun je niet verdwalen... Je zult onverstoorbaar zijn'.

Zoals we gezien hebben is veel van Watts;' Werk gewijd aan het onderzoeken van het woord 'je' in de laatste zin.

Dat 'je' dat zo gemakkelijk verstoort raakt is het ego, een abstractie van het geheugen, een idee dat we omtrent onszelf hebben.

Maar het is alleen een maatschappelijke conventie.

Het is niet reëel, zoals bijvoorbeeld de speekselkier.

We zijn ons kennelijk bewust van iets, waarvan we het gevoel hebben dat wij dat zijn.

We voelen ons onderworpen aan gebeurtenissen die ons leven bepalen.

Watts vraagt ons dit gevoel van onszelf en wat we ervaren als de ander te zien als tegenovergestelde polen in een en hetzelfde proces.

Wat ik zie, neem en maak, dat ben ik zelf, evenzeer als dat wat ik herken als mijn innerlijk wezen.

Als het redenerende intellect zichzelf als een afzonderlijke entiteit ziet, zal het onoverkomelijke problemen ondervinden bij het spreken over een 'ervaring die de grammatica transcendeert' en een non-verbale bewustzijnstoestand.

Als ik besef dat dit alles aftastende bewustzijn alleen maar een traditionele gewoonte is, besef ik ook dat wat ik zie zo centraal staat in mijn ervaring dat het nooit een object kan worden.

Als ik dat niet besef kan dat inhouden dat ik geen behoefte voel ernaar te zoeken.

Als ik het wel besef, kan dat inhouden dat ik de betekenis ervan niet langer zie.

Aan de andere kant kan ik mijn diepste wezen samen met al het andere realiseren en erover willen praten.

De enige manier waarop ik dit kan doen is, dat ik te zeer dualistische taal gebruik die het gevoel van de afzonderlijke realiteit van het ik versterkt.

🧠 Kernpunten uit "Het denkende oog"

• Het oog is nooit neutraal Het oog ziet niet objectief; het is beïnvloed door behoeften, vooroordelen en herinneringen. Het selecteert en interpreteert, in plaats van puur te reflecteren.

• De geest als spiegel – een ideaal of illusie? In boeddhistische en taoïstische tradities wordt het ware zelf vaak vergeleken met een spiegel die alles reflecteert zonder oordeel. Maar volgens Krishnamurti en anderen is onze geest geen zuivere spiegel: ze is selectief, beïnvloed en soms “gebarsten”.

• Illusie van het ego Het ‘ik’ dat we ervaren is een abstractie, gevormd door geheugen en maatschappelijke conventies. Alan Watts stelt dat dit ego niet werkelijk bestaat zoals een fysieke klier dat doet.

• Ervaring en bewustzijn zijn één proces Wat we zien en ervaren is niet los van wie we zijn. Het onderscheid tussen ‘ik’ en ‘ander’ is kunstmatig – beide zijn polen van hetzelfde proces.

• Taal als beperking Dualistische taal versterkt het idee van een afzonderlijk ‘ik’. Werkelijke ervaring overstijgt grammatica en woorden.

• Onverstoorbaarheid door loslaten van gedachten Bankei benadrukt dat gedachten illusoir zijn. Als we ze laten komen en gaan zonder eraan vast te houden, ontstaat innerlijke rust.

Deze tekst is een filosofische verkenning van waarneming, zelfbeeld en bewustzijn, met invloeden uit zen, taoïsme en moderne denkers zoals Watts.