HELLENISME: EEN RELIGIEUS WERELDBEELD  

De hoofdelementen van dit religieuze wereldbeeld zijn de volgende:

De mens is samengesteld uit delen van het heelal.

Hij is in klein bestek de kosmos.

Als we deze microkosmos, onszelf, analyseren weten we ook hoe de grote kosmos gestructureerd is.

De ziel kan uit het lichaam omhoogreizen.

Deze ziel is louter geest.

Niet onvoorwaardelijk gebonden aan het lichaam.

De mens is daarom een samenstel uit geest en lichaam, die met elkaar verbonden zijn door de psyche, een ziel die geest met lichaam verbindt en zintuiglijk kan kennen.

De kosmos is daarom: een wereld van zuivere geesten en een aardse van louter materie.

Daartussen de wezens die geest zijn maar aan de materie gebonden: de mens, de sterrenengelen, de scheppers.

De sterren bepalen het lot van de mensen op aarde en hun 'aard'.

Dit gegeven wordt geïnterpreteerd als: de geest van de mens was eens in de geestelijke wereld.

Hij daalde echter af naar de aarde door alle hemelse sferen heen.

In deze afdaling werd hij door de sterren als het ware 'aangekleed' met de deugden en ondeugden eigen aan de sterrenwezens.

Het menselijk denkproces kan ons leren hoe het scheppingsproces zich voltrok.

Voordat we iets uiten is er enkel geest.

Spreken we dit innerlijk uit in een begrip, verwoorden we dit begrip, geven we het Woord vorm in symbolen en leerstellingen, dan is er steeds minder over van het oorspronkelijke.

Mystieke ervaring maakt dat nog duidelijker.

De ervaring zelf is tijdloos en beeldloos.

Reflectie hierop, verwoording daarvan, verminkt die eenheidservaring.

Zo gaat het ook met scheppen.

Spreekt de Schepper zich uit in een Woord, dan is er verlies aan geest.

Dit wordt sterker naarmate de schepping tastbaarder en materiëler wordt.

De keerzijde van de schepping is het onvolmaakte.

Dit wereldbeeld kan positief of negatief beleefd worden, naarmate de mens zijn bestaansconditie positiever of negatiever ervaart.

De schepping kan gezien worden als afstraling van Gods geestkracht, alhoewel zeer onvolmaakt.

Zij kan ook gezien worden als een verwording van Gods geest, als in zichzelf een kwaad.

Vanuit negatieve religieuze ervaringen werd het wereldbeeld op verschillende manieren hard gemaakt:

De afstand tussen de Schepper en de mens werd als te groot ervaren.

Deze afstand werd opgevuld door allerhande schepperwezens waarover men eindeloos speculeerde: de 'onbekende God' en zijn scheppend Woord (Logos) of zijn Wijsheid (Sofia) of zijn Bouwmeester (Demiurg).

En verder 'hemelse heerschappijen', wezens die wij engelen zouden noemen.

Men zag ze als militairen (Archons).

De vraag naar het kwaad werd vaak verlegd naar deze hemelen.

Begon het kwaad bij Sofia die verleid werd, bij de Demiurg die verkeerd bouwde, bij de gevallen engel Satan, bij de zondeval van Adam op de maan?

De onderwereld werd verplaatst naar de hemelen.

Want de aarde is een kerker van de geest en de binding aan de materie houdt niet op als hij door de materiele hemelen reist op weg naar het ware vaderland.

De hemelen zijn daarom ook vaak gedemoniseerd.

De sferen worden beheerst door demonische Archons.

Velen in het hellenistische cultuurgebied leefden in een wereld waar ze uit verlost wilden.

Ze keken omhoog en probeerden de weg te ontdekken naar hun eigenlijke vaderland.

Men meende wachtwoorden nodig te hebben om door de hemelse kordons heen te dringen.

Een verlosser, neerdalend uit de hemel, zou deze kunnen openbaren.

Een andere weg was: het ingewijd worden in de mysteriën waardoor men reeds op aarde leerde hoe zich van de materie te onthechten.

Weer een andere weg was die van het 'inzicht' waardoor men doordringt in het diepste 'zelf', een directe weg naar de goddelijke 'volheid' waar dit 'zelf' nu reeds in woont.