SPINOZA: GESCHIEDENIS VAN DE FILOSOFIE  

  BIJBEL  

Spinoza gaat ervan uit, dat de bijbel niet voor enkele uitverkorenen, maar voor een geheel volk, respectievelijk voor de gehele mensheid werd geopenbaard.

Dat betekent evenwel, dat de taal van de bijbel aan het bevattingsvermogen van het lagere volk moet zijn aangepast, dat de meerderheid van de mensheid uitmaakt.

De grote massa bereikt men niet door een beroep op de rede, maar door opwekking van de verbeeldingskracht.

Daarom bezigden de profeten en de apostelen, afgezien van de vanzelf al aanwezige Oosterse voorliefde voor beeldrijke uitdrukkingswijze, ook geheel bewust een voorstellingsvorm welke zich bedient van zinnebeelden, vergelijkingen, gelijkenissen, enz.

Daarom ook berichten zij in het bijzonder wonderen.

Want terwijl, volgens Spinoza, de wijze mens de macht en de grootte van God overal daar het meest overtuigend inziet, waar hij de heerschappij van de grote, onveranderlijke wet van de wereldorde kan naspeuren, gelooft de massa dat God zich juist daar openbaart, waar het gewone natuurverloop door 'wonderen' wordt doorbroken.

De Heilige Schrift moet derhalve in tweeërlei zin worden verstaan en uitgelegd.

Zij heeft om zo te zeggen een voor het volk bestemde oppervlakte, beantwoordend aan het verlangen naar een met beelden en wonderen gesmukte godsdienst; daarachter schouwt de filosoof - voor wie deze oppervlakte tegenspraak en dwalingen mag bevatten - de diepe, eeuwige gedachten van de grote geestelijke leiders van hun volken en baanbrekers voor de mensheid.

Beide soorten van uitleg hebben hun recht van bestaan.

Spinoza spreekt dan over de figuur van Jezus en de verhouding tussen christendom en jodendom.

Hij eist, dat de persoon van Jezus wordt ontdaan van de er omheen geweven dogma's, die alleen maar tot tweespalt en onverdraagzaamheid hebben geleid.

Spinoza houdt Jezus niet voor Gods Zoon, maar voor de grootste en edelste onder alle mensen.

Door de navolging van een zo begrepen heiland en een zo begrepen leer, zo gelooft Spinoza, zouden niet alleen de joden en christenen tot elkaar kunnen komen, maar alle volken zouden wellicht in zijn naam verenigd kunnen worden.