SPINOZA 

  MATERIALISME EN IDEALISME  

De vraag naar het primaat van de stof (ruimtelijkheid) of de geest (bewustzijn), die van: 'materialisme of idealisme?'

Wordt door Spinoza aldus beantwoord, dat hij tegenover het: 'het een of het ander', het een naast het ander stelt.

De enige band tussen ruimtelijkheid en bewustzijn is deze, dat zij ieder voor zich het Zijn op een bepaalde wijze tot uitdrukking brengen.

Een andere band is er niet.

Ten nadere verklaring van deze verhouding merkt Spinoza op dat, zolang als wij de dingen als bestaanswijzen in het Bewustzijn beschouwen, wij ook hun onderlinge samenhang of oorzakelijk verband uitsluitend door de uitdrukkingswijze van het Bewustzijn moeten verklaren.

Voor zover wij daarentegen de dingen als bestaanswijzen in het Ruimtelijke opvatten, moet het oorzakelijk verband uitsluitend met behulp van de uitdrukkingwijze van het Ruimtelijke verklaard worden.

Hetzelfde geldt van de overige uitdrukkingswijzen.

Daarom is het Zijn van de dingen zoals zij op zichzelf ('an sich') zijn eigenlijk alleen de oorzaak voor zover het uit oneindig vele uitdrukkingswijzen bestaat.

Deze zienswijze leidt tot het merkwaardige en verstrekkende gevolg, dat een wederzijdse beïnvloeding van 's mensen geest en lichaam uitgesloten is.

De gangbare opvatting van de 'geest die 's kunstenaars hand bestiert' en daardoor schilderijen, bouwwerken en wat dies meer zij, voortbrengt gehoord volgen Spinoza tot de waandenkbeelden.

De ontstaan van een schilderij, een eindige bestaanswijze in de ruimtelijkheid, is uitsluitend uit een eindeloze reeks van andere eindige bestaanswijzen in het Ruimtelijke te verklaren, en door niets anders.

Dat de lichaamstoestand, die de schepping van het kunstwerk mogelijk maakt, gepaard gaat aan een corresponderende bewustzijnsinhoud spreekt echter na het voorgaande vanzelf.

🧠 Spinoza’s visie op materialisme vs. idealisme

• Spinoza verwerpt de tegenstelling tussen stof (ruimtelijkheid) en geest (bewustzijn); hij ziet ze als twee gelijkwaardige uitdrukkingsvormen van het Zijn.

• Er is geen directe band tussen ruimtelijkheid en bewustzijn, behalve dat ze elk op hun eigen manier het Zijn uitdrukken.

🔄 Oorzakelijkheid binnen uitdrukkingsvormen

• Als we dingen beschouwen als bestaanswijzen in het bewustzijn, moeten we hun oorzakelijk verband verklaren via bewustzijn.

• Als we ze zien als ruimtelijke bestaanswijzen, dan moet hun causaliteit via ruimtelijkheid worden verklaard.

• Dit geldt ook voor andere uitdrukkingswijzen van het Zijn.

🚫 Geen wisselwerking tussen geest en lichaam

• Volgens Spinoza is er geen wederzijdse beïnvloeding tussen geest en lichaam.

• Ideeën zoals “de geest die de hand van de kunstenaar bestuurt” zijn volgens hem misvattingen.

• Een schilderij ontstaat puur uit een reeks ruimtelijke oorzaken, niet door een geestelijke impuls.

🧩 Bewustzijn en lichaamstoestand

• Hoewel er geen directe invloed is, gaat een lichamelijke toestand vaak gepaard met een corresponderende bewustzijnsinhoud.

Spinoza’s benadering is radicaal: hij doorbreekt het klassieke dualisme en biedt een monistische visie waarin alles voortkomt uit één Zijn, dat zich op verschillende manieren uitdrukt.