SPINOZA 

  VERSTAND EN INTUITIE  

Uitgangs- en eindpunt van Spinoza's filosofie is het intuïtieve inzicht in het Zijn, en de erkenning van al het bestaande, uitdrukkingswijzen, oneindige- en eindige bestaanswijzen, als functies van het Zijn.

Ontegenzeggelijk bevat het Spinozisme in dit opzicht een element, en wel een element van de meest fundamentele betekenis, dat buiten de grenzen van het zuiver verstandelijke gelegen is.

Het is zelfs niet zo, dat er een ononderbroken stijgende lijn loopt van de kennis van de eerste soort, de zuivere ervaringskennis, via de kennis van de tweede soort, het constaterend en deducerend verstand, tot de intuïtieve kennis.

De kennis van de tweede soort, het verstand, kan slechts in zoverre als voorbereiding tot het hoogste stadium van de intuïtieve kennis worden beschouwd als zij met de ervaringskennis, die uit haar aard gebrekkig en verward is, afrekent en daardoor de weg tot de hoogste kennis vrij maakt.

Doch de intuïtie is in haar wezen niet (meer) rationeel, dit woord genomen in zijn betekenis van 'verstandelijk', en niet in die van 'redelijk'.

Wil men hier een vergelijking maken, dan zouden we kunnen spreken van supra-rationeel, niet van irrationeel.

🧠 Kernpunten uit Spinoza’s visie op kennis

• Intuïtie als hoogste vorm van inzicht Spinoza beschouwt het intuïtieve inzicht in het Zijn als zowel het begin- als eindpunt van zijn filosofie. Het gaat om een directe erkenning van alle bestaansvormen als uitdrukkingen van het Zijn.

• Drie soorten kennis Spinoza onderscheidt drie niveaus van kennis:

  • Ervaringskennis (eerste soort): gebrekkig en verward.

  • Verstandelijke kennis (tweede soort): logisch en deducerend, maar slechts een voorbereiding op het hoogste niveau.

  • Intuïtieve kennis (derde soort): overstijgt het verstandelijke, is niet rationeel in de klassieke zin, maar eerder supra-rationeel.

• Grenzen van het verstand Hoewel het verstand helpt om de weg vrij te maken voor intuïtie, is intuïtieve kennis niet louter een logisch vervolg op verstandelijke kennis. Ze is van een andere orde.

• Supra-rationeel versus irrationeel Spinoza’s intuïtie is niet irrationeel, maar overstijgt het rationele. Het is een directe, diepere vorm van weten die niet via redenering tot stand komt.